Van hoogopgeleid naar hoogontwikkeld
Het project Hoogontwikkeld Onderwijs streeft ernaar een beginnend antwoord te bieden op de hoeveelheid uitdagingen die zich voordoen in ons onderwijssysteem. Complementaire visies en vormen van expertise uit meerdere sectoren zijn in deze zoektocht geen overbodige luxe. Onderwijs verdient onze gedeelde aandacht en daadkracht.
De tijd dient zich aan om in ons onderwijs een beweging te maken van ‘hoogopgeleid naar hoogontwikkeld’.
We voorzien hiertoe een aantal noodzakelijke ingrediënten:
| Versterking en uitbreiding van de inhoud van de lerarenopleidingen
| Pedagogische innovatie in het onderwijs
| Kennis en kunde bij kinderen en jongeren uitbouwen, brengt een hoge maatschappelijke return
De in oorsprong aanwezige leergierigheid bij leerlingen aanwakkeren, voedt levenslang leren
| Verzuchtingen vragen om een constructief antwoord: leerkracht als één van de meest complexe jobs
U leest hieronder onze metavisie.
l Versterking en uitbreiding van de inhoud van de lerarenopleidingen
Om in hoogontwikkeld onderwijs te voorzien, moeten we de basisopleidingen versterken. Toekomstige leerkrachten hebben recht op een uitbreiding van de inhoud van hun scholing.
Verschillende, geactualiseerde visies op onderwijs en de ontwikkeling van kinderen en jongeren dienen tot het aanbod te behoren. De integratie van zowel wetenschappelijke – als ervaringskennis uit meerdere sectoren en domeinen is nodig om de opleidingen voldoende afgestemd te krijgen op de dagelijkse realiteit in scholen en op het toekomstige werkveld.
Een bredere implementatie van pedagogiek naast didactiek is onmisbaar voor de job. We hebben op onze schoolbanken veel kinderen en jongeren met diverse (kinderpsychiatrische) problematieken, moeilijkheden in de context, sociale en emotionele tekorten, trauma’s, leermoeilijkheden of ontwikkelingsnoden.
Men zou zich kunnen afvragen of het wel de taak is van een leerkracht om zich over complexe pedagogische, communicatieve, sociaal-emotionele vraagstukken te buigen en of de beheersing van deze vaardigheden als eindterm mag gelden voor hun afstudeerrichtingen. De dagelijkse realiteit toont en vraagt echter een voortdurende vermenging van didactiek en pedagogiek in de klas. De realiteit is de discussie dus eigenlijk al voorbij en daarom kunnen we haar allicht beter omarmen dan ze te omzeilen of te bevechten. Temeer omdat problemen in de leerling-leerkracht relatie één van de voornaamste redenen zijn waarom leerkrachten momenteel hun job verlaten.
Niet alleen kunnen we door leerkrachten beter uit te rusten met pedagogische bagage de uitstroom in het onderwijs deels tegengaan. Door deze materie als essentieel onderdeel van het beroep te implementeren, zijn we in de mogelijkheid een breder publiek van studenten aan te trekken wiens voorliefde voor pedagogiek en de omgang met kinderen en jongeren hen nu naar andere opleidingen oriënteert.
Toekomstige leerkrachten uitgebreider scholen in didactische werkvormen die de in oorsprong aanwezige leergierigheid bij kinderen en jongeren aanwakkeren, werkt levenslang en graag leren in de hand. Mensen die voor de klas willen staan, laten uitblinken in hun drijfveren en talenten maakt hen tot inspirerende voorbeelden.
Anticiperen op en filosoferen over de toekomst van onderwijs met betrekking tot domeinen als (wetenschappelijke) innovatie, arbeidsmarkt, levenskwaliteit, … dragen bij tot een actieve creatie van de maatschappij.
Het is duidelijk dat het aanbieden van hoogontwikkeld onderwijs verregaande persoonlijke ontwikkeling vereist van iedereen die met onze kinderen en jongeren zal werken. Dit traject heeft dan ook recht op een fundamentele plaats in het curriculum van alle opleidingen die voorbereiden op onderwijs.
l Pedagogische innovatie in het onderwijs
We hebben dringend nood aan pedagogische innovatie in onze scholen. Een vernieuwde pedagogische kijk en aanpak die antwoorden biedt op de huidige uitdagingen in de omgang met leerlingen en groepen. We streven naar een model dat het comfort van leerlingen én leerkrachten verhoogt. De beheersing van verfijnde pedagogische competenties gaat frustratie, machteloosheid en uitputting mee tegen.
Het is tijd om onze meer klassieke pedagogische visies op gedrag onder de loep nemen. Ook de bijhorende dominerende strafsystemen, gedragskaarten en aanverwante methodieken vragen om herziening.
Een aanvullende pedagogische kijk die de taal van gedrag (h)erkent, is nodig om kinderen en jongeren bewust te kunnen begeleiden in hun ontwikkeling en een antwoord te kunnen bieden op onder meer moeilijk hanteerbaar gedrag. Welke onderliggende boodschap of hulpvraag communiceren leerlingen door bepaald gedrag te stellen? Op welke manier kunnen we dit signaal ondervangen, vertalen en alzo het bijhorende gedrag zoveel mogelijk overbodig maken?
Uit onderzoek en de praktijk weten we inmiddels dat er voldoende andere keuzes en constructieve oplossingen zijn dan straffen en belonen om kinderen en jongeren (bij) te sturen. Herstel van authentiek gezag en grenzen is intrinsiek verbonden aan een versterkte pedagogiek. Het zwaartepunt verleggen van een repressieve, bestraffende naar preventieve, ondersteunende pedagogische benadering evenzeer.
In deze pedagogiek beschouwen we het installeren en bewaken van sterke, veilige intermenselijke relaties als het meest stevige fundament om optimaal onderwijs te kunnen volgen en te kunnen geven. Elk kind en elke jongere heeft recht op zijn of haar plaats in onze maatschappij, elke leerling heeft nood aan onvoorwaardelijke liefde. Het succes van een pedagogische aanpak wordt in belangrijke mate mee bepaald door de relatie waarop we bouwen.
Het is de moeite kinderen, jongeren en ouders aan onze scholen te binden zodat leerlingen niet vroegtijdig zonder diploma vertrekken. We moeten hun potentieel weten te grijpen.
Een gedeelde pedagogische verantwoordelijkheid van ouders, scholen en het maatschappelijk veld biedt voor de ontwikkeling en opvoeding van alle kinderen en jongeren het beste baken.
l Kennis en kunde bij kinderen en jongeren uitbouwen, brengt een hoge maatschappelijke return
De in oorsprong aanwezige leergierigheid bij leerlingen aanwakkeren, voedt levenslang leren
De term hoogontwikkeld is niet gelijk te stellen met hoogbegaafdheid. Hoogontwikkeld onderwijs beoogt een brede ontwikkeling van en voor alle kinderen en jongeren. Op diverse vlakken en naar eigen vermogen: cognitief, sociaal, emotioneel, motorisch, in praktische en technische vaardigheden, in ‘burgervaardigheden’ (geldbeheer, administratie, …), in levensnoodzakelijke vaardigheden, in creativiteit, in maatschappelijke betrokkenheid, in ethisch denken en handelen. Kennis en kunde evenwichtig geïntegreerd.
Kennis vergaren blijft terecht een belangrijke pilaar in ons onderwijs die bewaakt en bewaard dient te worden. Het overstijgen van deze kern brengt echter een hoge individuele en maatschappelijke return.
Bewust sociale vaardigheden aanleren van jongs af aan biedt veel bescherming. Het is niet evident als kind of jongere om complexe competenties als sociale omgang, conflicthantering, weerbaarheid en communicatie te verwerven. Ze dragen echter wezenlijk bij tot een volwaardig functioneren en minder uitval op de arbeidsmarkt. Het preventief en structureel uitbouwen van deze vaardigheden bij kinderen en jongeren zou een significant positief effect hebben op de (geestelijke) gezondheid van mensen.
Omgaan met het leven moet je leren. Kinderen en jongeren begeleiden in het omgaan met emoties, met de realiteit zoals ze is, geeft hen een voorsprong.
Er is in deze combinatie van kennis en kunde een centrale rol voor passie, gedrevenheid en motivatie weggelegd. Onze toekomstige volwassenen zullen in veel jobs – en in hun eigen ontwikkeling – levenslang leren. We willen onze kinderen en jongeren hun honger dan ook zo goed mogelijk stimuleren. Vanuit een optimale inzetbaarheid van persoonlijke kwaliteiten. Met de nodige ruimte voor uitdaging en exploratie.
Creativiteit in de meest brede zin van het woord verdient zijn plaats in dit model.
Progressieve technologie en wetenschap zijn niet meer achter te laten.
Aandacht voor leeromgevingen en de impact ervan kan niet ontbreken. Denk bijvoorbeeld aan de inrichting van – groene – speelplaatsen, de architectuur van klassen en schoolgebouwen.
Een voedingsbodem creëren voor maatschappelijke betrokkenheid, burgerzin, ethisch denken en handelen biedt verrijking aan de persoonlijkheid van de individuele leerling alsook aan de maatschappij in zijn geheel.
Maatschappelijke uitdagingen verdienen een bewuste plek in ons onderwijs. Klassamenstellingen bieden bijvoorbeeld de opportuniteit om te oefenen met de meerwaarde en te nemen hindernissen van diversiteit.
l Verzuchtingen vragen om een constructief antwoord: leerkracht als één van de meest complexe jobs
Leerkracht zijn is één van de meest complexe maatschappelijke jobs. Deze taak vergt een bijzondere toewijding. We moeten de mensen die een opdracht in het onderwijs willen opnemen naar waarde schatten.
Hun verzuchtingen verdienen onze aandacht. We zullen echter bereid moeten zijn in de spiegel te kijken en noodzakelijke veranderingen door te voeren op alle niveaus om tot oplossingen te komen: op beleidsniveau, op opleidingsniveau, op schoolniveau en op individueel niveau.
Laat ons vooral constructief naar antwoorden zoeken door samen te werken en aanvullende visies en vormen van expertise uit meerdere sectoren en domeinen hiertoe aan te wenden.
Van hoogopgeleid naar hoogontwikkeld
Een aantal facetten die in deze visie vernoemd worden, hebben toch al een plaats in ons onderwijs en in de lerarenopleidingen zal u denken. Voor een deel klopt dit. Aanvullend zijn we van mening dat meerdere thema’s gebaat zijn bij een verdieping omdat de huidige tijdsbesteding, vorm en/of inhoud ervan momenteel ontoereikend is. Deze vaststelling staat los van intenties en het harde werk van iedereen die aan onderwijs verbonden is.
Laat dit streven dus geen enkele vorm van negativiteit voeden of doen vermoeden. We delen een bevlogenheid voor een evolutie die ons verder brengt: in de kwaliteit van onderwijs én – in wisselwerking – het welbevinden van leerlingen en leerkrachten.
Verschillende ideeën zijn niet nieuw, andere invalshoeken zijn nog beperkt maatschappelijk verspreid. De kracht ligt ‘m volgens ons in een integratief model.
U kan ons ambitieus vinden. U kan de haalbaarheid van deze visie op hoogontwikkeld onderwijs in vraag stellen. Dat het raadzaam is voor een kentering te werken vanuit het heden en de daaraan verbonden beperkingen vergt geen discussie. Getreuzel is echter niet aan de orde. We kiezen in dit project dan ook graag voor zowel nuchterheid als hoge aspiraties.
Immers, in ons onderwijs ontplooit zich de toekomst.